W Małopolsce można znaleźć prawdziwe perły

W zabytkowym ratuszu Miasteczka Galicyjskiego w Nowym Sączu wręczono Nagrody Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami architektury drewnianej Małopolski oraz Nagrody Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za wybitne i szczególne osiągnięcia w dziedzinie zachowania lokalnej tożsamości kulturalnej w Małopolsce.

Nagroda Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego jest prestiżowym wyróżnieniem dla opiekunów i miłośników „zabytków z duszą”, troszczących się o ich zachowanie i ratujących w wyścigu z czasem. Laureatką XVIII edycji przeprowadzonej w 2020 roku została Elżbieta Graboś, do której trafiła nagroda w wysokości 15 tys. zł, ufundowana z budżetu Województwa Małopolskiego.

Laureatka odebrała  symboliczny czek, dyplom oraz statuetkę z rąk Iwony Gibas z zarządu województwa.

Uhonorowani zostali gospodarze obiektów architektury drewnianej z Małopolski ,którzy otrzymali pamiątkowe statuetki oraz dyplomy.

Michał Winiarski – twórca prywatnego Muzeum Młynarstwa, Techniki i Rzemiosła Wiejskiego w Roztoce-Brzezinach, zaangażowany w odbudowę i remont konserwatorski drewnianego młyna stanowiącego wraz z tartakiem, domem młynarza i stodołą, część historycznej zagrody wiejskiej oraz przystosowanie całego założenia do funkcji związanych z promocją turystyki, kultury i nauki;

Ksiądz mitrat dr Roman Dubec – Diecezjalny Konserwator Zabytków Diecezji Przemysko-Gorlickiej, prowadzący szeroką działalność związaną z opieką konserwatorską nad zabytkami architektury drewnianej oraz aktywny animator kultury popularyzujący ideę ożywiania drewnianych świątyń poprzez organizację w ich wnętrzach wydarzeń artystycznych;

Parafia Rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Różańcowej w Przydonicy – od lat prowadzącej kompleksowe prace konserwatorsko-budowlane zabytkowej, drewnianej świątyni z 1527 r.

Nasz region szczyci się szczególnym bogactwem drewnianego budownictwa, które niejednokrotnie przetrwało dzięki pieczołowitej opiece potrafiących dostrzec jego wyjątkową wartość i znaczenie dla krajobrazu kulturowego Małopolski. Dzięki nim w pejzażu regionu znaleźć można prawdziwe perły, które swoim blaskiem przyciągają zwiedzających.
Aby docenić rolę czynnej opieki nad drewnianym dziedzictwem regionu, Samorząd Województwa Małopolskiego ustanowił Nagrodę Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego. Bo działania opiekunów i pasjonatów „zabytków z duszą” na rzecz ochrony architektury drewnianej zasługują na wyjątkowe uznanie

– podkreśliła Iwona Gibas z zarządu województwa.

Nagroda im. Mariana Korneckiego przyznawana jest za całokształt działalności oraz za realizację wartościowych projektów na terenie Małopolski w zakresie:

• dbałości o zachowanie zabytkowych obiektów architektury drewnianej, ich utrzymanie i należyte wykorzystanie, w tym zapobiegania zagrożeniom mogącym powodować ich niszczenie,
• adaptacji zabytkowych obiektów architektury drewnianej do nowych funkcji związanych z turystyką, kulturą i nauką oraz na inne cele publiczne,
• adaptacji zabytkowych obiektów architektury drewnianej do celów mieszkaniowych i działalności gospodarczej,
• przeprowadzonych prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkowych obiektach architektury drewnianej,
• badania i dokumentowania zabytkowych obiektów architektury drewnianej,
• promocji zabytkowych obiektów architektury drewnianej,
• „ożywiania” zabytkowych obiektów architektury drewnianej poprzez m.in. organizację koncertów, wystaw i innych wydarzeń artystyczno-kulturalnych i naukowych.

W 2020 r. Kapituła obradująca w składzie: Witold Kozłowski – Marszałek Województwa Małopolskiego, Rafał Stuglik – radny Województwa Małopolskiego, Grzegorz Biedroń – radny Województwa Małopolskiego; Monika Gubała – Dyrektor Departamentu Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Promocji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego; dr hab. Monika Bogdanowska – Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków; Joanna Daranowska-Łukaszewska – Prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki Oddział Krakowski; dr Marek Grabski – Dyrektor Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamku Lipowiec; dr Joanna Orlik – Dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie; dr Andrzej Siwek – Kierownik Oddziału Terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Krakowie; Robert Ślusarek – Dyrektor Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu; Maria Dominika Wachałowicz-Kiersztyn – Dyrektor Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej; Anna Wende-Surmiak – Dyrektor Muzeum Tatrzańskiego im. Dr Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, zarekomendowała Zarządowi Województwa Małopolskiego kandydatury do wyróżnień Nagrodą Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego.

Werdykt Kapituły zatwierdził Zarząd  Województwa Małopolskiego.

Nagroda Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa ma charakter indywidualny i przyznawana jest za całokształt dokonań oraz za realizację wartościowych projektów na obszarze Małopolski w zakresie:

• ochrony lokalnego dziedzictwa kulturowego,
• ochrony dóbr materialnej kultury lokalnej, w tym sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego,
• ochrony dóbr niematerialnej kultury lokalnej, w szczególności ochrony tradycji, folkloru, technologii, historycznych i tradycyjnych nazw, gwary oraz ochrony tzw. ginących zawodów
  i upowszechniania wiedzy o zawodach, które już wyginęły,
• upowszechniania wiedzy o wartości i znaczeniu lokalnego dziedzictwa kulturowego m.in. poprzez organizowanie wystaw, koncertów, festiwali, konkursów oraz innych wydarzeń artystyczno-kulturalnych.

Ustanowienie i przyznawanie dorocznej Nagrody Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za wybitne i szczególne osiągnięcia w dziedzinie zachowania lokalnej tożsamości kulturowej w Małopolsce ma na celu promowanie przez województwo małopolskie dobrych wzorców w zakresie szczególnego i aktywnego zaangażowania na rzecz ochrony wszelkich elementów lokalnego dziedzictwa kulturowego

– podkreśliła Iwona Gibas- członek Zarządu Województwa Małopolskiego.

W 2020 r. przeprowadzona została IX edycja Nagrody. Do konkursu zgłoszonych zostało 19 wniosków. 28 października 2020 r. odbyło się posiedzenie Kapituły Nagrody im. Romana Reinfussa w składzie:

• Monika Gubała – Dyrektor Departamentu Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Promocji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego,
• Piotr Bujakiewicz – Przedstawiciel Muzeum – Nadwiślańskiego Parku Etnograficznego i Za-mku Lipowiec,
• Maria Cetera – Przedstawicielka Muzeum Okręgowego w Tarnowie,
• Marcin Kowalczyk – Muzeum Orawski Park Etnograficzny,
• prof. Zbigniew Libera – Przedstawiciel Instytutu Etnologii UJ,
• Krystyna Reinfuss-Janusz – Przedstawicielka Muzeum Etnograficznego w Krakowie,
• Zbigniew Wolanin – Przedstawiciel Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu,
• Piotr Gąsienica – Wicedyrektor Małopolskiego Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu,
• Rafał Stuglik – Przewodniczący Komisji Kultury Sejmiku Województwa Małopolskiego,
• Wojciech Grzeszek – Wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego.

Na podstawie rekomendacji, przedstawionych przez Kapitułę Nagrody Zarząd Województwa Małopolskiego, zdecydował o przyznaniu w 2020 roku:

I Nagrody im. Romana Reinfussa – Marii Waniczek – pedagog, regionalistce, poetce, animatorce kultury, działaczce na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i upowszechniania tradycyjnego folkloru Spisza, oddanej tworzeniu i  realizacji autorskich programów edukacji regionalnej w szkołach podstawowych. Jej opracowania zostały wysoko ocenione w Małopolskim Konkursie „Dziedzictwo kulturowe w regionie, Bliższe Ojczyzny – Małopolska” oraz przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, z którym współpracowała. W latach 1997-2005 przeprowadziła kilkanaście pokazowych lekcji o tematyce regionalnej dla nauczycieli edukacji regionalnej z terenu gminy oraz z całej Polski biorących udział w warsztatach na temat: „Spisz – siła tradycji”, zorganizowanych w niedzickiej szkole przez Centralny Ośrodek Metodyczny w Warszawie. Maria Waniczek zorganizowała szkolne muzeum pod nazwą „Izba spiska”, „Dni spiskie” będące świętem folkloru dzieci i młodzieży. Z zaangażowaniem zabiega o przetrwanie rodzimej gwary – dzięki niej szkoła dysponuje własnym słownikiem wyrazów gwarowych zebranych przez uczniów w terenie, zbiorem legend, gawęd i pieśni. Laureatka założyła regionalne koło przewodnickie oraz chór, który w swoim repertuarze posiada pieśni spiskie. W szkole organizowała także cykliczne spotkania z twórcami ludowymi i przeglądy folklorystyczne pn. „Spiskie Zwyki” – konkurs gawędziarzy, solistów skrzypków i śpiewaków ludowych oraz przegląd widowisk obrzędowych, które z powodzeniem realizowane są do dziś. Była współinicjatorką i przez lata współorganizatorką letniego przeglądu spiskiego folkloru pn. „Śpisko Watra”. Współtworzyła Zespół regionalny CZARDASZ z Niedzicy, który jest ambasadorem folkloru Spisza, a którego kierownikiem i opiekunem jest do dziś. Wytrwale dokumentuje w terenie zachowane jeszcze skarby kultury niematerialnej regionu. Systematycznie gromadzi słownictwo gwarowe, zbiera informacje w formie wywiadów w zakresie tańca, muzyki, zwyczajów, obrzędów, wierzeń, by na ich podstawie tworzyć scenariusze programów i widowisk regionalnych. Zgromadzony przez nią bogaty materiał etnograficzny jest prawdziwą skarbnicą wiedzy o kulturze polskiego Spisza. Niebagatelny jest również dorobek autorski Pani Marii; szczególne miejsce zajmuje w nim twórczość literacka – poetycka i prozaiczna. Pisze piękną spiską gwarą. W poezji podejmuje tematykę miłości do rodzinnej ziemi, patriotyzmu, tradycji.

II Nagrody im. Romana Reinfussa – Piotrowi Trochanowskiemu – łemkowskiemu regionaliście, społecznikowi, pedagogowi, pieśniarzowi i poecie, który ogromną część życia poświęcił społecznie dla ratowania i animowania dziedzictwa kulturowego swojej rodzinnej Łemkowszczyzny. Jest m.in. inicjatorem i współorganizatorem pierwszych „Łemkowskich Watr”, które w latach 80. XX wieku odbywały się najpierw w Czernej, a następnie w Bartnem, współorganizatorem „Łemkowskiej Watry na Obczyźnie” (organizowanej na Dolnym Śląsku od 1989 r.), głównym współorganizatorem „Łemkowskiej Jesieni Twórczej” oraz  „Międzynarodowego Biennale Kultury Łemkowskiej”, dyrygentem chórów cerkiewnych oraz autorem elementarza i nauczycielem języka łemkowskiego w szkołach w okolicy Krynicy-Zdrój. Jest najwybitniejszym współczesnym poetą łemkowskim. Wiersze pisze od młodości, wydał 9 autorskich tomików, z których najbardziej znany jest: „Jak sokół wodę z kamienia”. Wiersze publikuje pod pseudonimem artystycznym Petro Murianka. Autor wniósł, ogromny wkład jako redaktor czasopism i wielu innych wydawnictw związanych z łemkowszczyzną, ważniejsze to: „Hołos Watry”, rocznik „Łemkiwskij Kalendar”/„Łemkiwskij Ricznyk”/; kwartalnik „Antyfon” – wydawnictwa Prawosławnej Diecezji Przemysko-Nowosądeckiej. Zebrał i w wielkiej części przełożył na język polski antologię łemkowskiej poezji pt. „Łemkowie piszą”, wydawnictwo „Miniatura” /Kraków 1989/. Jego wielką zasługą jest utworzenie łemkowskiego czasopisma „Besida”, które od ponad 30 lat osobiście redaguje. Uratował przed zniszczeniem wiele dokumentów historycznych związanych z łemkowszczyzną, które zgromadził na stałej wystawie w cerkwi prawosławnej w Krynicy-Zdroju. Jest jednym z inicjatorów założenia Stowarzyszenia Łemków – najważniejszej w Polsce łemkowskiej organizacji kulturalno-oświatowej, angażuje się w pracę Stowarzyszenia Ruska Bursa w Gorlicach, prowadząc bardzo aktywną działalność kulturalną i edukacyjną wśród młodzieży łemkowskiej. Działa także w zarządzie Fundacji Wspierania Mniejszości Łemkowskiej RUTENIKA.

III Nagrody im. Romana Reinfussa – Stanisławie Górkiewicz – propagatorce kultury podhalańskiej, jednej z najwybitniejszych polskich instrumentalistek ludowych, która od przeszło 40 lat aktywnie uczestniczy w działalności kulturalno-regionalnej, promując i upowszechniając podhalańską kulturę ludową w kraju i zagranicą. Związana z Bukowiańskim Centrum Kultury „Dom Ludowy”, aktywnie uczestniczyła w przygotowaniu imprez „Sabałowe Bajania” i „Góralski Karnawał”. Jako znawca muzyki góralskiej i folkloru była zapraszana do jury konkursów i przeglądów organizowanych m.in. przez Dom Ludowy. Od kilku lat jest członkiem jury konkursu „Stara Tradycja” organizowanego w czasie imprezy „Wszystkie Mazurki Świata” w Warszawie. Przygotowywała wystawy twórczości ludowej i była ich kustoszem. Pisała referaty na konferencje prasowe oraz teksty do folderów i informatorów. Nieocenione jest jej żywe zaangażowanie w sprawy kultury regionalnej, a zwłaszcza pielęgnowanie autentycznej muzyki Skalnego Podhala. Stanisława Górkiewicz jest uczennicą znakomitej podhalańskiej prymistki Bronisławy Dziadoń-Koniecznej „Dziadońki”. Dzięki wspaniałej nauczycielce gra i prezentuje muzykę góralską w pięknej, czystej formie, nieskażonej naleciałościami z innych regionów i taką muzykę przekazuje swoim uczniom. Jest laureatką wielu prestiżowych nagród i wyróżnień z dziedziny muzyki ludowej w Polsce. Nagrania jej muzyki znajdują się w zbiorach archiwalnych Polskiego Radia. Przygrywając zespołom regionalnym, wielokrotnie prezentowała i promowała muzykę góralską w kraju i zagranicą

Wyróżnienia w ramach Nagrody im. Romana Reinfussa otrzymali:

Bogdan Krok – animator, autor scenariuszy, reżyser i aktor. Inicjator powstania i współzałożyciel Stowarzyszenia Twórczości Regionalnej w Bobowej oraz jego Prezes, który jako autor i realizator programu ginącego rękodzieła – koronki klockowej, uczynił ją na powrót sztandarowym produktem regionalnym gminy oraz jej głównym znakiem rozpoznawczym poprzez stworzenie: Międzynarodowego Festiwalu Koronki Klockowej w Bobowej oraz Ogólnopolskiego Konkursu Koronki Klockowej w Bobowej. Bogdan Krok jest również inicjatorem powstania Galerii Koronki Klockowej przy Centrum Kultury i Promocji Gminy Bobowa. Reaktywował także Regionalny Zespół „Koronka”
i zainicjował powstanie dziecięcego Zespołu Regionalnego „Koronecka”. Dzięki jego inicjatywie, odrodziło się w Bobowej i regionie gorlickim rękodzieło koronki klockowej. Stowarzyszenia Twórczości Regionalnej w Bobowej organizuje dziesiątki kursów koronki klockowej, na których dzieci
i młodzież, w gminie i ościennych miejscowościach, uczą się tego pięknej techniki.

Jan Ryś – regionalista zajmujący się ochroną lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz upowszechnianiem i rejestracją obrzędów i zwyczajów Krakowiaków Zachodnich
z terenu Gminy Chrzanów. Współpracował z grupami śpiewaczymi z Luszowic, Balina, Płazy i Pogorzyc oraz „RUDNIANIE” z Rudna, przeprowadzając konsultacje etnograficzne i przygotowanie grup do konkursów, festiwali i imprez lokalnych. Jest wydawcą dwóch płyt CD, śpiewnika, folderu i książki kulinarnej promujących folklor Gminy Chrzanów w Polsce i na świecie. Odtworzył strój chrzanowski, współpracował także z grupami śpiewaczo-obrzędowymi Chrzanowskiego Stowarzyszenia Folklorystycznego w zakresie dokumentacji pieśni, ballad i piosenek ludowych z terenu gminy oraz przy odtworzeniu dawnych przepisów kulinarnych. Jan Ryś organizuje wystawy z zakresu plastyki obrzędowej:  wystawy kwiatów bibułkowych, strojów Krakowiaków Zachodnich, tradycyjnych ozdób bożonarodzeniowych, palm wielkanocnych. Organizuje konkursy i przeglądy, m.in.:  Małopolski Przegląd Grup Kolędniczych „Herody”, przegląd zespołów i grup śpiewaczych Krakowiaków Zachodnich, Chrzanowskie Spotkania Folklorystyczne „BOSA NÓŻKA”. Corocznie promuje folklor Ziemi Chrzanowskiej na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą.

Roman Reinfuss urodził się 27 maja 1910 r., a zmarł 26 września 1998 r. w Krzywaczce pod Krakowem. Był wybitnym etnografem i badaczem sztuki ludowej, związanym swoją twórczością naukową z góralszczyzną karpacką w szczególności z Łemkowszczyzną.

EpidemiaCOVID-19 uniemożliwiła wręczenie nagród w 2020 r.