Bractwo Rycerskie Kasztelanii Sandeckiej w Starym Sączu. Wstąp w ich szeregi!

GLORIA VIRTUTI RESONAT -„Chwała cnoty echem”

Powyższa starożytna maksyma, będąca mottem Bractwa Rycerskiego Kasztelanii Sandeckiej najlepiej opisuje ramy Jej działania. Rycerstwo to coś więcej niż tylko pokazy, turnieje oraz walka na miecze. To idea, która staje się częścią życia każdego, kto w wyniku żmudnego treningu oraz wytrwałej pracy zostaje pełnoprawnym rycerzem. Idea ta łączy tak jak więzy rodzinne, dlatego organizacja, którą tworzą nosi miano Bractwa.

Nie byłoby żadnej organizacji, gdyby nie zrodził się pomysł, a stało się to za sprawą pana Marka Lebdowicza,  nauczyciela plastyki w jednej z nowosądeckich podstawówek, który w 2001 roku powołał do życia Bractwo Rycerskie Kasztelanii Sandeckiej, jednocześnie zostając jego Komesem ( historyczny tytuł średniowiecznego namiestnika grodowego). Przez długi czas bractwo funkcjonowało na bazie dawnych wychowanków pana Marka, którzy zaczęli własnoręcznie wyrabiać zbroje, ekwipunek rycerski, doskonalić się w wojennym rzemiośle oraz występować na różnorakich turniejach oraz imprezach historycznych, miedzy innymi na Jarmarku świętej Małgorzaty, organizowanym corocznie w Nowym Sączu. W ten sposób zrodziła się tzw. „stara gwardia”, będąca rzeczywistym trzonem Bractwa. Do takich ludzi zaliczyć można Kasztelana Michała Sacha, będącego jednocześnie militarnym dowódcą zbrojnych.

Nowy etap na drodze Bractwa to przełom 2013/2014 roku, kiedy to zrodził się pomysł, by spróbować przenieść swoje struktury do Grodu świętej Kingi, do Starego Sącza. Dzięki życzliwości Pana Burmistrza Jacka Lelka oraz Centrum Kultury i Sztuki otrzymali wspaniałą siedzibę w budynku „Galerii pod Piątką”, przy starosądeckim średniowiecznym rynku. Nakładem własnych sił oraz przy wsparciu gminy i jej organów udało się zaaranżować trzy pomieszczenia na Salę Rycerską, Zbrojownię oraz Salę Treningową, gdzie spotykają się co tydzień, by doskonalić się w wojennym rzemiośle, wymieniać się pomysłami oraz opracowywać programy pokazów.

Współpracują z szeregiem organizacji w Starym Sączu, między innymi ze stowarzyszeniem na rzecz osób niepełnosprawnych „Gniazdo”, Centrum Kultury i Sztuki w Starym Sączu, Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, starosądecką biblioteką, krynickim Centrum Kultury i szeregiem innych osób i stowarzyszeń, których celem jest działalność kulturalna, oświatowa i sportowa.

Podczas organizowania struktur Bractwa wyłonił się zarząd, zwany odtąd Kapitułą, w skład którego wchodzą: Marek Lebdowicz, Michał Sach, Józef Radzik, którzy przyjęli oryginalne średniowieczne tytuły, uosabiające ich dziedzinę władzy w organizacji. Są to kolejno Komes grodowy, Kasztelan i Starosta. Do tej trójki należy kierownictwo, organizacja imprez historycznych, zarząd członkami Bractwa oraz podejmowanie kluczowych decyzji. Podobnie jak w średniowieczu, Kapituła razem z Walnym Posiedzeniem wszystkich członków, wspólnie podejmuje decyzje, kierując się zasadami jednomyślności lub konsensusu.

Bractwo nie istniałoby, gdyby nie jego członkowie, osoby które przez swą pracę i postawę nadają mu kształt. Należy zauważyć, iż przynależenie do organizacji wiąże się z kolejnymi stopniami „wtajemniczenia”, które postaramy się przybliżyć, ukazując szereg obowiązków, jakie musi spełnić dany kandydat, by stać się pełnoprawnym członkiem Bractwa, a w końcu rycerzem.

Pierwszym krokiem, jaki musi spełnić taka osoba, jest wyrażenie woli przystąpienia oraz zapoznanie się z regulaminem. Niezbędne jest także wykazanie swojej obowiązkowości oraz sumienności przy wykonywaniu takich zadań jak: pomoc przy obozie rycerskim w trakcie pokazów, usługiwanie wyższym rangą: Nowicjuszom, Giermkom i Rycerzom, pomoc przy ubieraniu rynsztunku bojowego oraz niesienie pierwszej pomocy w wypadku kontuzji. Kandydat taki przechodzi szkolenie w zakresie dziedziny walk, jaką chce uprawiać: jest to łucznictwo, walka na broń drzewcowa, walka miecz-tarcza oraz walka na miecze długie. Wtedy to Kandydat określa po raz pierwszy, która dyscyplina jest mu najbliższa i którą chce trenować. Trenowanie odbywa się zawsze pod okiem Rycerza, przy użyciu ćwiczebnego miecza i tarczy, wykonanych z drewna. Należy zaznaczyć, iż Kandydata obowiązuje cywilny strój średniowieczny w postaci lnianej koszuli, skórzanego pasa oraz specjalnych wełnianych spodni, zwanych „gaciami” i wełnianego kaptura,

Gdy Kandydat przejdzie pierwszy etap, podczas oficjalnej uroczystości nadany mu zostaje glejt stwierdzający jego prawo do posługiwania się mianem Nowicjusza i nadający mu nowy zakres obowiązków, między innymi odpowiedzialność za daną prace w obozowisku oraz pełnienie obowiązków straży obozowej i grodowej. Nowicjusz także powinien zakupić sobie bądź uszyć na modłę średniowieczną tzw. „przeszywanicę”, specjalny gruby pikowany kaftan która jest pierwszą częścią zbroi, oraz skórzane lub wytworzone z kolczugi rękawice ochronne do walki drewnianym mieczem i tarczą. Tak uzbrojony Kandydat może być odpowiedzialny za zadania porządkowe i pomoc przy realizacji tzw. „zabaw plebejskich”, gdzie prezentujemy średniowieczny sposób spędzania wolnego czasu i zachęcamy widownię do wspólnej zabawy.

Kolejnym etapem, który także zostaje potwierdzony oficjalną uroczystością oraz glejtem, jest etap Giermka. Giermek jest już w miarę wyszkolonym wojownikiem, potrafi posługiwać się bronią i zna podstawy szermierki. Razem z Rycerzem, stojąc u jego boku i posługując się najczęściej bronią drzewcową, uczestniczy w inscenizacjach średniowiecznych bitew, gdzie najczęściej walczy ze sobą nawet kilkaset osób. Giermek staje się więc przybocznym Rycerza, ćwiczy razem z nim szermierkę i ma prawo do noszenia stalowej, prawdziwej broni białej, która jest tzw. tasak (falchion), będący średniowieczna bronią sieczną ( miecz przysługuje tylko rycerzowi). Jest to broń bardzo niebezpieczna w użyciu, dlatego Giermek musi wykazać się umiejętnością jej posługiwania łącznie z tarczą. Do uzbrojenia Giermka należy już przeszywanica, metalowa bądź skórzana ochrona nóg ( tzw. bigwanty), osłona rąk ( rękawice metalowe, osłony łokci, przedramion i ramion- stalowe łokcie, tzw. opachy i naramienniki oraz tzw. karwasze, wykonane z metalu lub  grubej skóry). Nieodzowny jest także stalowy hełm, pod który zakłada się gruby pikowany kaptur celem ochrony głowy przed skutkami uderzenia stalową bronią.

Ukoronowaniem starań wszystkich członków Bractwa jest tytuł Rycerza. Rycerz jest wojownikiem, biegłym w każdej ze sztuk walki, przede wszystkim szermierce na miecze długie, na miecz i tarczę oraz w łucznictwie. Pasowanie na rycerza to specjalna uroczystość, ukoronowanie wielu lat starań. Odtąd Rycerz reprezentuje Bractwo w bitwach, turniejach oraz pokazach historycznych. Ma pod sobą jednego lub kilku giermków, których trenuje oraz prowadzi do boju i jest za nich odpowiedzialny przed Kapitułą. Uzbrojenie Rycerza obejmuje pełny strój bojowy epoki- ciężką zbroję płytową, zakrywającą go od stóp do głów lub zbroję kolczą z elementami stalowymi. Waga takiego uzbrojenia waha się od 20-35 kilogramów, dlatego niezbędna jest dobra kondycja. Rycerz ma na zbroi specjalną tunikę, zwaną waffenrockiem, z naszytym herbem Bractwa lub znakiem zakonnym joannitów, co wiąże się z odtwarzaną postacią. Głowę Rycerza chroni pełny hełm, zwany garnczkowym w przypadku zakonników, lub hełm z przyłbicą w przypadku postaci cywilnej. Specjalne wykonanie hełmu oraz ozdobienie go symbolami krzyża wyróżnia go od reszty wojowników. Rycerz ma prawo do noszenia miecza, który jest jednocześnie symbolem jego władzy nad podległymi mi Giermkami, Kandydatami i Nowicjuszami.

Jako iż do Bractwa należą także niewiasty, będące prawdziwą ozdobą każdego z pokazów i turniejów, a także obiektami westchnień rycerzy, także w ich przypadku obowiązuje swoista, historyczna hierarchia.

Początkowo kandydatka staje się dwórką. Do zadań dwórki należy pomoc wyższym w hierarchii Damom Dworu, zajmowanie się muzyką oraz tańcami dworskimi, pomoc przy zabawach z publicznością, niesienie pierwszej pomocy kontuzjowanym w boju Rycerzom i Giermkom, a także prace obozowe ( piecza nad kociołkiem, nad zastawionym stołem). Dwórki doskonalą się także w takiej dziedzinie średniowiecznej walki jak łucznictwo, innymi słowy stanowią siłę bojową w postaci strzelców. W boju zasypują przeciwników gradem celnych strzał ( na potrzeby bezpieczeństwa w miejsce grotu znajduje się szmaciana kulka, dlatego strzały te nazywane są czasem „pacynkami”, mogą być także w razie bitwy nocnej podpalane), który dezorganizuje ich szyki i obniża morale.

Drugi stopień wtajemniczenia to Dama Dworu. Jako szlachcianka, zobowiązana jest do nienagannych manier dworskich, znajomości tańców, poezji i pieśni oraz reprezentowania Bractwa na oficjalnych uroczystościach. Damy także posługują się łukiem, ale do ich zadań należy także szkolenie w tym zakresie Dwórek oraz opieka nad nimi. Dama to najwyższy stopień żeński, dlatego osoby, które ten poziom osiągną, traktowane są przez wszystkich z wymaganym szacunkiem, na wzór rycerskiego kodeksu.

Powyższe stopnie prezentują różnorodność ról, jakimi dzielimy się w Bractwie, jednak nie można pominąć także faktu, iż każdy oprócz tego odtwarza jakąś postać historyczna, razem ze specyfiką tej postaci i jej „cywilnym” strojem.

Osoby odtwarzające Rycerzy podzielone się według szlachciców oraz rycerzy zakonników z Zakonu św. Jana ( zwanych szpitalnikami, Kawalerami Maltańskimi czy joannitami). Szlachcice reprezentują barwy Bractwa i jego herb, którym jest czerwono-żółta baszta na takim samym polu, symbolizująca wierność ( kolor żółty) oraz gotowość do walki ( kolor czerwony). To rycerze którzy zajmują się szkoleniem nowych wojowników, samodoskonaleniem i wyznawaniem zasad rycerskiego kodeksu honorowego. Wzorem dla nich jest postawa Rolanda ze sławnej rycerskiej pieśni. Bronią uciśnionych, niosą pomoc biednym, walczą w obronie swoich zwierzchników.  Zakonnicy- joannici prezentują barwy czarne z białym krzyżem maltańskim na piersiach ( w przeciwieństwie do Krzyżaków którzy mieli płaszcze białe z czarnym krzyżem na piersiach). Jako elitarni obrońcy chrześcijaństwa mają obowiązek walki do samego końca, obronę wiary katolickiej i obronę ubogich, pokrzywdzonych. Na wzór swych odpowiedników w Ziemi Świętej bezwzględnymi strażnikami tradycji europejskiej oraz ślubują posłuszeństwo i ubóstwo, przez co ich ubiór nie może być bogaty, a wszelkie ozdoby wykonane muszą być z powszedniego żelaza lub miedzi.

Oprócz tego w Bractwie działa także etatowy Kat, pełniący obowiązki wykonawcy, egzekutora wyroków sądowych, którego prawem jest zakuć nieposłusznych w dyby lub rozprawić się z nim na pieńku katowskim potężnym toporzyskiem. Kat cieszy się szacunkiem a do swojej profesji podchodzi „śmiertelnie” poważnie, posługując się wprawnie oryginalnymi narzędziami.

Nie można zapomnieć także o przyjacielu- Sokolniku, który hodując takie ptaki drapieżna jak sokoły czy sowy, jest mistrzem polowania. Prezentuje on dumnie swoich podopiecznych, przy czym każdy z nich ma swój indywidualny charakter i różne „kaprysy”.

Bractwo Rycerskie to coś więcej jak tylko hobby. To prawdziwy sposób na życie, który staje się drugą naturą pasjonatów. Poszukiwanie własnej, często utraconej bądź zapomnianej tożsamości to wspaniała przygoda, pełna trudów i wyrzeczeń. Należy zaznaczyć, iż mile widziane jest, gdy elementy stroju lub wyposażenia wykonuje się samemu. W ten sposób Bractwo posiada około 90% sprzętu. Tak sporządzone rzeczy mają nie tylko niepowtarzalny charakter, ale są także duma właściciela i jak najwierniejszymi replikami oryginału.

Działając na terenie Starego Sącza, obecnie Bractwo prowadzi szeroką rekrutację. Zapraszamy wszystkich pozytywnie zakręconych do zapoznania się z ich działaniami i przystąpieniem do Bractwa. Będzie to nie tylko wspaniały sposób spędzania wolnego czasu, ale także lekcja historii, patriotyzmu, niezłomnych zasad moralnych oraz sztuki władania średniowieczną bronią. Do Bractwa mogą należeć osoby osoby w wieku od 15 lat wzwyż.

Na spotkania zapraszamy w każdą sobotę w godzinach od 14.00 do 18.00 do „Galerii pod Piątką”( pierwsze piętro).

Mamy nadzieję, iż swoim apelem zainteresujemy nie tylko młodzież, ale także osoby dorosłe, trudniące się ginącym rzemiosłem, chcące ciekawie spędzić czas czy będące miłośnikami historii.

Bractwo jest otwarte na wszelkie propozycje współpracy, gdyż możemy wspólnie tworzyć naszą historię, gdzie pamięć o przodkach pozwala utrzymać wspaniałą narodową i lokalną tożsamość.

Więcej informacji możecie znaleźć tutaj KLIK

Masz dla nas temat? Pisz na kontakt@starosadeckie.info

Jesteśmy też na Facebooku: Starosądeckie.info