Narodowy Instytut Dziedzictwa „ma oko” na Stary Sącz i Łącko

18 lipca br. na zaproszenie Posła Arkadiusza Mularczyka przyjechali do Nowego Sącza: Pan Bartosz Skaldawski z Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Pani Paulina Florjanowicz Zastępca Dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zaproszeni goście to autorzy projektu finansowanego z tzw. środków norweskich pt. DoM – Dziedzictwo Obok Mnie, który dotyczy wykorzystania przez samorządy walorów dziedzictwa w rozwoju lokalnym.

W pierwszej części spotkania zaproszeni goście wraz z Dyrektorem Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu Panem Robertem Ślusarkiem odwiedzili Miasteczko Galicyjskie w Nowym Sączu, Muzeum Sztuki Ludowej w Paszynie, a także Klasztor Sióstr Klarysek w Starym Sączu, gdzie odbyło się spotkanie z Siostrą Elżbietą Wielebińską nową przełożoną klasztoru sióstr Klarysek w Starym Sączu oraz z zastępcą burmistrza Starego Sącza Kazimierzem Gizickim.

Kolejnym etapem wizyty było spotkanie w Urzędzie Gminy Łącko z dr. Marcinem Przybyłą z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, który przedstawił prehistoryczne fortyfikacje kamienne odkryte na Górze Zyndrama w Maszkowicach.
Wskazał, iż naukowe znaczenie stanowiska archeologicznego na Górze Zyndrama wynika przede wszystkim z bardzo dobrego stanu zachowania prehistorycznych poziomów osadniczych, niezniszczonych w okresie średniowiecza lub późniejszym, rzadkiej w naszej części Europy sytuacji, w której w jednym miejscu nakładają się na siebie warstwy kolejnych osiedli, obecności śladów świadczących o bardzo dalekich kontaktach dawnych mieszkańców tego miejsca i unikatowej w skali całej Europy pozaśródziemnomorskiej kamiennej architektury obronnej z najstarszej fazy stanowiska.

Dotychczasowe odkrycia wskazują, że około 1750 roku p.n.e. grupa osadników zajęła niezasiedloną wcześniej Kotlinę Łącką, od razu wznosząc na Górze Zyndrama kamienną fortecę. Codzienne produkty ludzi (ceramika) wskazują na ich kontakty ze społeczeństwami zamieszkującymi dorzecze środkowego Dunaju, ale jednocześnie wiadomo, że dzielili oni treści ideologiczne z mieszkańcami Bałkanów, a architektura ma korzenie śródziemnomorskie – różne elementy kultury materialnej są świadectwem różnych kierunków powiązań. Masywny mur kamienny nie znajduje uzasadnienia w „ekonomicznym” bilansie zysków i strat – przyczyna jego wzniesienia musiała, więc wykraczać poza potrzebę obronności. Jedna z hipotez zakłada, że osadnicy mogli przybyć na te tereny w poszukiwaniu bursztynu lub wybrano to miejsce, jako punkt kontrolny szlaku komunikacyjnego, handlowego łączącego Spisz z Dorzeczem Górnej Wisły – mógł to być jeden z wariantów szlaku bursztynowego.

W swojej prezentacji dr Marcin Przybyła zwrócił uwagę na to, że mamy do czynienia z powieleniem pewnego schematu. Ludzie, którzy wznosili fortecę mieli prawdopodobnie do czynienia z podobną budowlą lub przynajmniej taką widzieli. Na świecie jest znanych tylko kilka podobnych konstrukcji – trzy stanowiska w Alpach na pograniczu Szwajcarii i Północnych Włoch, kilka stanowisk w Południowych Włoszech zwłaszcza w miejscowości Roca i kilka punktów na Adriatyckim Wybrzeżu byłej Jugosławii oraz w górach Bośni (zdjęcie nr 1). Świadczy to o związku osadników z ludźmi żyjącymi tysiące kilometrów od Polski.

Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa Pan Bartosz Skaldawski i Zastępca Dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego Pani Paulina Florjanowicz wskazali na możliwe źródła z których można pozyskać fundusze na promocję i wykorzystanie edukacyjne wykopalisk archeologicznych odkrytych na Górze Zyndrama tak, aby stały się one czynnikiem lokalnego rozwoju i promocją dla całego regionu. W sposób precyzyjny przedstawili możliwość wykorzystania przez samorządy walorów dziedzictwa historycznego w rozwoju lokalnym.

Po spotkaniu wszyscy uczestnicy wzięli udział w wizji lokalnej na Górze Zyndrama i mogli się bliżej przyjrzeć trwającym tam pracom archeologicznym. Zaproszonym gościom towarzyszył również Wójt Gminy Łącko Jan Dziedzina, Radna z Maszkowic Elżbieta Majerska oraz Sołtys Maszkowic Jacek Ząbek.