Uczeń i prawo czyli o odpowiedzialności karnej

W dniu 21 XI uczniowie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Starym Sączu spotkali się ze st. aspirantem policji – panią Justyną Basiagą z Komendy Miejskiej w Nowym Sączu, która przybyła  na zaproszenie dyrektora Grzegorza Skalskiego w ramach realizacji Programu Szkoły Promującej Bezpieczeństwo.

Celem spotkania było zapoznanie młodych ludzi z odpowiedzialnością, jaką ponoszą za popełnione czyny w świetle prawa, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje postępowanie oraz zapobieganie zachowaniom niezgodnym z prawem. Spotkanie koordynowała pedagog  Elżbieta Wójcik. Pani aspirant w niezwykle interesujący sposób przybliżyła uczniom zagadnienia  związane z odpowiedzialnością prawną młodzieży, wzbogacając prelekcję przykładami sytuacji, z którymi spotyka się na co dzień w swojej pracy. Uczniowie dowiedzieli się m. in.:

O różnicach między odpowiedzialnością cywilną i karną – odpowiedzialność cywilna ma postać wyłącznie majątkową i powstaje wtedy, gdy zostanie wyrządzona szkoda. Odpowiedzialność karna ma postać osobistą i majątkową. Jedna odpowiedzialność nie wyklucza drugiej.

Kim jest małoletni – tym terminem  operuje się na gruncie prawa cywilnego – to osoba, która nie ukończyła 18 lat.

Nieletni – w prawie karnym – osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 lat.  Powyżej 17. roku życia stosuje się środki karne tak jak wobec dorosłych osób.

Pełnoletni  to ktoś, kto ukończył 18 lat.

Zatem ktoś, kto nie ma konfliktu z prawem, może być tylko małoletnim. Gdy wykazuje przejawy demoralizacji, albo popełni przestępstwo lub wykroczenie – będzie nazwany nieletnim.

Odpowiedzialność karna nieletnich czyli odpowiedzialność za popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary została w polskim prawie uregulowana przez:  kodeks karny i ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. Ustawa  ma na celu przeciwdziałanie wszelkim przejawom demoralizacji i przestępczości nieletnich.

Biorąc pod uwagę obie wspomniane regulacje prawne, rozróżniamy następujące sytuacje:

• nieletni dopuszcza się czynu zabronionego przed ukończeniem 13. roku życia – sąd traktuje popełnienie takiego czynu wyłącznie jako przejaw demoralizacji i może zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich;
• nieletni dopuszcza się czynu zabronionego między 13. a 17. rokiem życia – sąd stosuje środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich; jeżeli jednak nieletni ukończył lat 15 i dopuścił się czynu zabronionego:

• zamach na życie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
• zabójstwo i morderstwo;
• umyślne ciężkie uszkodzenie ciała;
• umyślne sprowadzenie katastrofy godzącej w bezpieczeństwo powszechne;
• przejęcie kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym przez sprawcę stosującego: podstęp, gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu;
• umyślne sprowadzenie katastrofy w komunikacji;
• zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą;
• wzięcie lub przetrzymanie zakładnika;
• rozboje;

może odpowiadać na zasadach określonych w kodeksie karnym, o ile sąd uzna, że okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności wcześniej stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne;

• sprawca dopuszcza się czynu zabronionego między 17. a 18. rokiem życia – sąd stosuje przepisy kodeksu karnego – sprawca nie jest już nieletni, ponieważ skończył lat 17. Wyjątkowo jednak sąd zastosuje zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli popełniony czyn jest występkiem, a okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

Wykroczenie paserstwa umyślnego popełnia osoba, która nabywa mienie, wiedząc o tym, że pochodzi ono z kradzieży bądź z przywłaszczenia, lub w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, mienie to przyjmuje lub pomaga w jej ukryciu albo zbyciu.

Wykroczenie paserstwa nieumyślnego popełnia osoba, która nabywa mienie, o którym na podstawie towarzyszących okoliczności powinna i mogła przypuszczać, że zostało uzyskane za pomocą kradzieży lub przywłaszczenia, lub która pomaga w jej zbyciu, lub w celu osiągnięcia korzyści majątkowej mienie to przyjmuje, lub pomaga w jego ukryciu.

To tylko niektóre z omawianych na wtorkowym spotkaniu tematy. Mamy nadzieję, że prelekcja  wzbudzi u młodych ludzi odpowiednie  refleksje  i przyczyni się do podejmowania dobrych i świadomych  wyborów bez kolizji z prawem.

arch ZSP Stary Sącz