Co Ty wiesz o Góralach?

Na słowo „górale” nasze myśli odruchowo biegną na Podhale. Ale ludzi gór jest w naszym regionie znacznie więcej. Dzięki projektowi „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski” można poznać oszałamiające bogactwo kulturowe i różnorodność 8 góralskich grup.

Jakie są ich zwyczaje? Jakie legendy i opowieści przekazują z pokolenia na pokolenie? Jakie sekretne przepisy i receptury kryją się w ich kuchniach? Jakie kołysanki śpiewają dzieciom na dobranoc, a jakie przyśpiewki wznoszą na swoich barwnych weselach?

Odpowiedzi na te i na cały szereg innych pytań poszukiwać będzie zespół pasjonatów: socjologów, etnografów i miłośników folkloru. Pod lupę wezmą niematerialne dziedzictwo Górali Orawskich, Babiogórskich, Pienińskich, Spiskich, Czarnych i Białych, a także Zagórzan oraz Kliszczaków. Przez blisko trzy lata przeprowadzą 10 cykli badań terenowych, podczas których będą dokumentować charakterystykę poszczególnych grup, m.in. poprzez wywiady z rdzennymi mieszkańcami, analizę tamtejszych materiałów archiwalnych i źródeł historycznych, a także przez obserwację.

Twórcy projektu chcą do odkrywania góralskiego dziedzictwa zaangażować także lokalną społeczność. Dlatego właśnie za część działań odpowiadać będzie młodzież. Wolontariusze – młodzi ludzie ciekawi świata – stworzą sekcję dziennikarską i foto-video. Spotkają się z ekspertami w obu dziedzinach, podczas których zapoznają się z fachowym warsztatem, po czym sami ruszą w teren, gromadząc materiały: wywiady, reportaże lub zdjęcia. Z przygotowanych przez nich prac wyłonione zostaną te najciekawsze i najlepiej ukazujące różnorodność góralskiego dziedzictwa.

Równie istotnym wymiarem projektu będą cykle warsztatów tematycznych. Odbędą się one we wszystkich 8 mikroregionach zamieszkiwanych przez Górali. W trakcie takich zajęć podzielą się oni swoimi umiejętnościami wokalnymi, rękodzielniczymi czy artystycznymi. I tak, w Piwnicznej Górale Nadpopradzcy pokażą, jak się robi rękawiczki, w Rabce-Zdroju Górale Zagórzańscy pochwalą się tradycjami teatralnymi, a w Zawoi Górale Babiogórscy zademonstrują wirtuozerię gry na skrzypcach.

Odkryć różnorodność góralskiej kultury Małopolski będzie mógł każdy. A to dzięki portalowi internetowemu oraz aplikacji mobilnej „Skarby Górali” (www.skarbygorali.pl). Tam udostępnione zostaną wszystkie zgromadzone w trakcie projektu materiały o dziedzictwie góralskim 8 regionów. Użytkownik portalu odnajdzie na nim także aż 50 questów, czyli wierszowanych opisów tras, prowadzących przez najciekawsze, zdecydowane warte odwiedzenia miejsca odkryte w trakcie projektu. Na każdą trasę złoży się szereg zagadek, których rozwiązanie doprowadzi do ukrytego skarbu. Trasy będą dostępne również w formie ulotek. Znaleźć je będzie można w wielu placówkach kulturowych. Wraz z ulotkami odebrać będzie można także paszport questowicza, służący do zapisywania zaliczonych tras.

Projekt rozpoczął się w ubiegłoroczne wakacje i potrwa do połowy 2020 r. Jego przebieg można śledzić na stronie www.skarbygorali.pl, www.mapapasji.pl oraz na Facebooku.

Gminny Ośrodek Kultury w Łącku jest partnerem projektu „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Polski”.

Dzięki działaniom założonym w projekcie, poprzez zorganizowanie grupy wolontariuszy, udało nam się napisać pod okiem wykwalifikowanych trenerów Anny Jarzębskiej i Krzysztofa Florysa, pierwszy quest, czyli wierszowaną wyprawę odkrywców, w której wędrując po Łącku i poznając jego historię oraz zwiedzając ciekawe miejsca docieramy do skarbu. Godnym podkreślenia jest fakt, że jest to pionierskie przedsięwzięcie na naszym terenie, zaś obrazki do powstającej ulotki, namalowały dzieci. Nie bez znaczenia jest również to, że wyprawa pt. „My se Łącowioki…” będzie dostępna również w formie aplikacji mobilnej.

W ramach projektu zostały powołane dwie grupy: literacka i foto-video, składające się z młodych ludzi, pasjonatów tradycji, ale i dziennikarstwa oraz fotografii. Mieli oni okazję w trakcie spotkań warsztatowych poznać młodzież z innych regionów etnograficznych, wymienić się wiadomościami na temat swoich małych ojczyzn, ale też rozwinąć swoje zainteresowania.

Odbyły się również warsztaty dotyczące dziedzictwa niematerialnego z p. Katarzyną Ceklarz, etnologiem, współredaktorką książki „Kultura ludowa Górali Sądeckich od Kamienicy, Łącka i Jazowska”.

Przy Gminnym Ośrodku Kultury w Łącku, w ramach projektu, działają warsztaty muzyczne i teatralne, w których zaangażowanych jest blisko 40 osób. Pozwalają one na rozwijanie własnych zainteresowań, ale również poznanie swojego dziedzictwa kulturowego.

Pragniemy również nadmienić, że pomiędzy partnerami projektu, a więc przedstawicielami takich instytucji jak: Klub Sportowy Toporzysko, Babiogórskie Centrum Kultury, Fundacja Mapa Pasji, Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej oraz Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Piwnicznej-Zdroju i Gminny Ośrodek Kultury w Łącku, nawiązały się przyjacielskie relacje, które w przyszłości mogą zaowocować wymianą kulturalną, ale i nawiązaniem kontaktów w innych sferach życia społecznego.

Dodatkowo dzięki powstałemu w ramach projektu portalowi www.skarbygorali.pl mamy możliwość zaprezentowania szerokiemu gronu odbiorców naszego dziedzictwa kulturowego, naszej etnograficznej odmienności i piękna naszych regionów.

Projekt pt. „Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski” jest finansowany z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, Poddziałanie 6.1.3 Rozwój instytucji kultury oraz udostępnianie dziedzictwa kulturowego, Typ projektu B (dokumentowanie, zachowanie i upowszechnianie dziedzictwa niematerialnego).