II Kongres Kultury Regionów. Lachy z Góralami Łąckimi się pobratały

Lachy z Góralami Łąckimi się pobratały. Taki oto był początek II Kongresu Kultury Regionów WSPÓŁŚNIĆ DZIEDZICTWO, który rozpoczął się w Nowym Sączu. W obradach uczestniczy ok. trzystu gości z całej Polski. Do Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ przybyli m.in. regionaliści, naukowcy, miłośnicy i znawcy folkloru, historycy, dziennikarze, zajmujący się na co dzień problemami związanymi z dziedzictwem kulturowym.

A wszystko zaczęło się od uroczystości zaślubin w kościele z Łososiny Dolnej w Sądeckim Parku Etnograficznym. To wydarzenie było nawiązaniem do historii sprzed 83 lat. 27 kwietnia 1933 r. młodzież z Nowego Sącza i okolicznych wsi zorganizowała widowisko sceniczne, w którym zaprezentowała wesele góralsko-lachowskie. Panem młodym był Góral z Łącka, a panną młodą – dziewczyna reprezentująca Lachów Podegrodzkich. To widowisko, wystawione na scenie sądeckiego Sokoła, opisane zostało w Głosie Podhala, gazecie wydawanej przed II wojną światową w Nowym Sączu. Autorem tekstu był sądeczanin, prof. Eugeniusz Pawłowski, znany dialektolog. Zainspirowani tym opisem, postanowiliśmy  powtórzyć wesele góralsko-lachowskie, z tą różnicą, że panną młodą była Góralka z Łącka,  a panem młodym – Lach z Podegrodzia.
I było jako się patrzy! Orszak ślubny w urokliwych zakątkach skansenu powędrował w kierunku kościoła. Ze śpiewem drużby Rafała Kasieczki, przy dźwiękach kapeli Przemarsz przerwała na chwilę tradycyjna brama, przy której trzeba się było wykupić odpowiednim załącznikiem. Mszę odprawili czterej kapłani: ks. Stanisław Kowalik ks. Ryszard Kudroń, ks. Jacek Pietruszka i ks. Jacek Siepsiak . Ślubu wprawdzie wybranej parze nie udzielili, ale reszta nabożeństwa przebiegała po Bożemu, tak jak nakazuje tradycja. A po wyjściu z świątyni na młodych posypał się garściami owies.

****

W roku 2015 początek I Kongresu obwieściła na dziedzińcu MCK SOKÓŁ Karpacka Pieśń Trombity, czyli koncert kilkunastu mistrzów gry na tym tradycyjnym instrumencie. Tym razem Na kozią nutę zagrali dudziarze, m.in.: Józef Broda (Beskid Śląski), Bartłomiej Koszarek, Piotr Majerczyk i Krzysztof Trebunia-Tutka  (Podhalanie), Romuald Jędraszak i Jan Sylwester Prządka z Wielkopolski, Przemysław Ficek i Marcin Blachura (Beskid Żywiecki), Lindsay Davidson  (Szkot mieszkający od lat w Polsce) i kilku uczniów. Wszystko to zabrzmiało i wyglądało też niezwykle efektownie.
Oficjalnego otwarcia konferencji dokonali: gospodarz MCK SOKÓŁ Antoni Malczak i marszałek województwa Jacek Krupa, który zgodnie z obyczajem został udekorowany podegrodzkim cioskiem. Obu panom asystował członek Zarządu Województwa Małopolskiego Leszek Zegzda. Uroczystość prowadziłaMałgorzata Broda.
– Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu jest jedyną regionalną instytucją kultury, która w skali województwa zajmuje się społecznym ruchem artystycznym, w tym ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie MCK SOKÓŁ jest jedyną instytucją kultury w subregionie sądeckim, czyli dla ok. 500 tys. stałych mieszkańców oraz licznie przebywających w tym subregionie turystycznym i sanatoryjnym turystów i kuracjuszy, która w sposób systematyczny, przez cały rok, prowadzi działalność upowszechnieniową w dziedzinie sztuki profesjonalnej: muzyki, teatru, sztuk wizualnych powiedział Antoni Malczak. – Na wniosek Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ władze województwa małopolskiego podjęły decyzję o utworzeniu specjalistycznej placówki pn. Ośrodek Dziedzictwa Kultury Niematerialnej jako oddziału MCK SOKÓŁ. Ośrodek zlokalizowany będzie w zabytkowym zespole dworsko-parkowym, w miejscowości Dąbrowa, gmina Chełmiec, na granicy Nowego Sącza od strony północnej, w odległości ok. 5 km od centrum miasta. Za dwa lata tam się spotkamy.
Jacek Krupa , nim wypowiedział formułkę: – II Kongres Kultury Regionów ogłaszam za otwarty, potwierdził ten fakt, że ośrodek powstanie.

****

Później w sali im. Lucjana Lipińskiego wykład inauguracyjny pt. Neurobiologia regionalizmu – wyśnienie i tworzenie małych ojczyzn    wygłosił    prof. dr hab. Jerzy Vetulani. Znany neurobiolog mówił o rozmaitych uwarunkowaniach związanych z funkcjonowaniem ludzkiego mózgu, tłumaczył, które jego części odpowiadają za różne postawy człowieka, jego poglądy. Szczególne ciekawe było rozróżnienie między patriotyzmem a nacjonalizmem. Patriota i nacjonalista tak samo kochają swoją ojczyznę, ten pierwszy jednakże z szacunkiem odnosi się do innych narodów, ten drugi nimi gardzi.
Następnie Pieśń tożsamości wyśpiewali, wygrali i wytańczyli dr Stanisława Trebunia-Staszel, Krzysztof Trebunia-Tutka i jego młoda kapela. A wsparli się w tym na autorytecie ks. prof. Józefa Tischnera, szczególnie na jego Filozofii po góralsku, jego wspaniałych rozważaniach o ślebodzie, czyli wolności.
Co innego znaczy mieć wolność i być wolnym podkreśliła dr Stanisława Trebunia-Staszel. Ten, kto ma wolność, może ją stracić. Temu, kto jest wolny, nikt tego nie zabierze!
Dziedzictwo – Siewcy, Orędownicy, Kreatorzy taki tytuł nosiła miła uroczystość uhonorowania ludzi, dla których praca na rzecz zachowania i rozwoju kultury w Małopolsce stanowi ważną część ich życia. Wśród odznaczonych byli przedstawiciele różnych regionów etnograficznych Polski południowej, w tym także pracownicy MCK SOKÓŁ. Minister kultury i dziedzictwa narodowego uhonorował Małgorzatę Kalarus , zastępcę dyrektora MCK SOKÓŁ, Medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS. Zarząd Województwa Małopolskiego wyróżnił kilkanaście osób Odznaką Honorową KRZYŻ MAŁOPOLSKI oraz Medalem POLONIA MINOR.

****

Dwa wydawnictwa zostały przygotowane przez MCK SOKÓŁ specjalnie z myślą o II Kongresie: miniaturowe wznowienie Wskazań dla synów Podhala Władysława Orkana (ze wstępem i omówieniem prof. dr hab. Bolesława Farona) i NaStroje Małopolski (album ze zdjęciami Piotra Droździka i tekstem Marii Brylak-Załuskiej prezentuje stroje regionalne poszczególnych grup etnograficznych naszego województwa). Sporym zainteresowaniem cieszy się wystawa fotograficzna pt. „Czerpiąc u źródła”, której kuratorem jest Marek Harbaczewski. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Gminnego Ośrodka Kultury w Mogilanach i Bukowiańskiego Centrum Kultury DOM LUDOWY.

****

Finał pierwszego dnia w Karczmie nad Potokiem przy hotelu Perła Południa w Rytrze to, oczywiście, wesele zatytułowane Lachy i Górale, ze śpiewem, muzyką na naską nutę, potańcówką, z krakowiakami, sztajerkami, ocepinami i innymi nie tylko artystycznymi zdarzeniami.
W środę drugi dzień obrad. Przed południem panele tematyczne, po południu warsztaty, a wieczorem widowisko pt. Żywobycie Marii i Jana.

(fot. Piotr Droździk)