Jakie prawa ma mama?

Jakie prawa ma mama, z jakiego wsparcia może skorzystać i jaki urlop jej przysługuje? Odpowiadamy na najczęstsze pytania.  

Czy kobieta w ciąży, zatrudniona na umowę o pracę, może zostać zwolniona?

Od momentu zajścia w ciążę do dnia porodu, a także później przez cały okres urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego  kobieta zatrudniona na etat jest chroniona przez kodeks pracy. W tym czasie, poza wyjątkowymi przypadkami, jak np. likwidacja pracodawcy, nie może zostać zwolniona. Pracownica nie ma także obowiązku informować pracodawcy o swojej ciąży.

Czego nie może żądać pracodawca od przyszłej mamy?

Ciężarne kobiety nie mogą wykonywać w pracy zadań, które są szczególnie uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia. Wykaz takich prac jest określony w przepisach. Pracodawca nie może także zlecać im pracy w godzinach nadliczbowych jak i w porze nocnej. Nie wolno delegować ciężarnej, bez jej zgody, do zadań poza jej stałym miejscem pracy, a także zatrudniać w przerywanym czasie pracy. Nie powinna ona także spędzać więcej niż 4 godziny dzienne przed komputerem.

Jakie urlopy przysługują mamom?

Mamom przysługują trzy rodzaje urlopu:

• podstawowy urlop macierzyński – w wymiarze 20 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie) liczonych zasadniczo od dnia porodu. Przed przewidywaną datą porodu kobieta może wykorzystać nie więcej niż 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wówczas po narodzinach dziecka przysługuje jej część urlopu niewykorzystana przed porodem.
• urlop rodzicielski– w wymiarze do 32 tygodni (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie). Z urlopu rodzicielskiego można skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, jednorazowo lub w maksymalnie 4 częściach. Do 16 tygodni tego urlopu może być wykorzystane w terminie późniejszym, nie przypadającym bezpośrednio po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego, do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
• urlop wychowawczy– w wymiarze do 36 miesięcy (z tego każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego) udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Jest on udzielany pod warunkiem posiadania co najmniej 6-miesięcznego zatrudnienia (wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia). Z urlopu można skorzystać w maksymalnie 5 częściach.

Z jakich jeszcze uprawnień może skorzystać pracownica-mama?

Takiej pracownicy przysługują przerwy na karmienie dziecka piersią, których liczba i wymiar zależy od liczby karmionych dzieci, a także od liczby godzin pracy w danym dniu. Mama może także korzystać z tzw. dni opieki nad dzieckiem (2 dni albo 16 godzin w każdym roku), aż do ukończenia przez dziecko 14 lat.

Co w sytuacji kiedy kobieta w ciąży nie ma ubezpieczenia?

Kobieta w okresie ciąży, porodu i połogu jest chroniona przez ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej. Ciężarne posiadające obywatelstwo polskie oraz zamieszkujące Rzeczpospolitą, mają prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Warunkiem jest okazanie w placówce medycznej dokumentu potwierdzającego narodowość oraz miejsce zamieszkania pacjentki.

Jaka pomoc przysługuje mamie?

Świadczenie wychowawcze z programu „Rodzina 500 plus” to 500 zł miesięcznie na dziecko do ukończenia przez nie 18 lat. Na drugie i kolejne dziecko w rodzinie świadczenie wychowawcze przysługuje niezależnie od osiąganego przez rodzinę dochodu. Natomiast wsparcie na pierwsze dziecko (pierwsze dziecko, to jedyne lub najstarsze dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18 r. życia) przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800 zł (lub 1200 zł – jeśli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne).

Świadczenie rodzicielskie to 1000 zł miesięcznie przez rok od urodzeniu dziecka (lub odpowiednio dłużej w przypadku urodzenia podczas jednego porodu więcej niż jednego dziecka),  dla tych, którzy nie otrzymują zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego (czyli  dla m.in. rodziców bezrobotnych, studentów, czy osób pracujących na umowach cywilno-prawnych). Świadczenie rodzicielskie przysługuje bez względu na dochód rodziny (nie ma kryterium dochodowego). Rodzic po świadczenie może się zgłosić w ciągu 3 miesięcy od dnia porodu i wówczas otrzyma świadczenie z wyrównaniem od dnia porodu. Jeżeli zrobi to w późniejszym terminie, świadczenie będzie mu przysługiwało od momentu złożenia wniosku.

W przypadku, gdy przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 674 zł (lub 764 zł jeśli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne) przysługuje zasiłek rodzinny:

• 89,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;
• 118,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18. roku życia;
• 129,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 21. roku życia jeżeli dziecko kontynuuje naukę w szkole (w przypadku dziecka legitymującego się umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności zasiłek rodzinny przysługuje do 2 roku życia pod warunkiem kontynuowania nauki w szkole lub w szkole wyższej).

Do zasiłku rodzinnego przysługują odpowiednio różnego rodzaju dodatki z tytułu:

• urodzenia dziecka – jednorazowo 1000 zł,
• opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego – 400 zł/mies. (z dodatku można skorzystać wyłącznie w okresie trwania urlopu wychowawczego),
• samotnego wychowywania dziecka –185 zł/mies. (niepełnosprawnego – 265 zł/mies.)
• kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego – do 5 roku życia – 80 zł/mies.

powyżej 5. roku życia – 100 zł/mies.

• rozpoczęcia roku szkolnego – 100 zł przyznawane jednorazowo raz do roku
• podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania:

– 105 zł/mies. –  w związku  z zamieszkaniem w miejscowości, w której jest szkoła,

– na wydatki związane z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której jest szkoła – 63 zł/mies.

Jednorazowa zapomoga  z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe).

Przysługuje w wysokości 1000 zł jednorazowo. Wniosek o to świadczenie należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia urodzenia się dziecka. „Becikowe” przysługuje jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę, nie przekracza kwoty1922 zł. Ponadto, aby je otrzymać należy przedłożyć zaświadczenie potwierdzające pozostawanie przez kobietę pod opieką lekarza lub położnej nie później niż od 10. tygodnia ciąży do porodu – warunek ten nie dotyczy opiekuna prawnego dziecka, opiekuna faktycznego i rodzica adopcyjnego  (uwaga: warunek przedłożenia takiego zaświadczenia obowiązuje również w przypadku ubiegania się o jednorazowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu urodzenia dziecka).

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w przypadku bezskuteczności egzekucji zasądzonych na dzieci alimentów, jeżeli miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 725 zł. Świadczenie przysługuje w wysokości zasądzonych alimentów, ale nie więcej jak 500 zł miesięcznie.

Wnioski w sprawach  świadczeń wychowawczych, świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego, w tym również zapytania o szczegółowe warunki  i informacje jakie dokumenty należy przedłożyć w danej, indywidualnej sprawie, składa się do odpowiedniej komórki organizacyjnej w gminie właściwej według miejsca zamieszkania (a nie zameldowania) osoby ubiegającej się o dane świadczenie (najczęściej do urzędu gminy/miasta lub ośrodka pomocy społecznej).

Czy rodzinie z małym dzieckiem przysługują jakieś ulgi?

Rodzinie z małym dzieckiem przysługuje ulga podatkowa. Warunkiem skorzystania z niej jest dochód obojga rodziców, nieprzekraczający 112 tys. zł. W wypadku rodzica samotnie wychowującego niepełnoletnie dziecko kwota ta również wynosi 112 tys. zł. W sytuacji, gdy rodzic nie pozostaje w związku małżeńskim i przez część roku podatkowego nie przekroczył kwoty 56 tys. zł, również może skorzystać z ulgi.

Kwota ulgi podatkowej przysługująca:

• na jedno dziecko – 92,67 zł/mies. – w skali rocznej jest to kwota 1112,04 zł
• na drugie dziecko – 92,67 zł/mies.
• na trzecie dziecko – 139,01 zł/mies.
• na czwarte dziecko – 185,34 zł/mies.

źródło: MPiPS