Ocalamy Stary Cmentarz. Ruszyła zbiórka pieniędzy na renowację zabytkowych nagrobków

– Nasz cel jest dość ambitny – mówi Joanna Nogal – Gromala, prezes Fundacji Nowe Kierunki. – Do 11 listopada 2021 roku chcemy zebrać sto tysięcy złotych. To sporo, ale wierzymy w hojność sądeczan. Zawsze chętnie wspierają tego typu akcje, a tu chodzi o uratowanie jednego z najcenniejszych zabytków historii naszego miasta. Nie możemy zrobić zbiórki na terenie cmentarza z powodu pandemii – mam jednak nadzieję, że pomimo licznych trudności, uda nam się przekonać Sądeczan do wsparcia naszej inicjatywy.

– Pochowano tam wielu zasłużonych mieszkańców Nowego Sącza – przypomina Daniel Lachor, wolontariusz Fundacji Nowe Kierunki, pracownik Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. – Miejsce spoczynku znaleźli tu konfederaci barscy, a potem uczestnicy powstań narodowych. Do naszych czasów zachował się między innymi pomnik Wawrzyńca Gołębiowskiego – powstańca listopadowego, czy Leona Paszyńskiego – powstańca styczniowego, który był też zastępcą burmistrza Nowego Sącza. Na cmentarzu pochowani zostali również wybitni sądeccy kaznodzieje: ksiądz Bartłomiej Janczy, proboszcz kościoła świętej Małgorzaty w latach 1801-1852 oraz jego następca, legendarny ksiądz Jan Machaczek. Było to także miejsce spoczynku sądeckich ewangelików. Spacerując alejkami Starego Cmentarza możemy na przykład dostrzec nagrobek Johanna Johannidesa – burmistrza Nowego Sącza, który przeznaczył własne wynagrodzenie na wybrukowanie sądeckiego rynku.

Jednym z najpiękniejszych zachowanych pomników jest nagrobek poświęcony trójce dzieci – Helusi, Tadziowi i Maniusi „nieodżałowanych dziatek” Jana i Marii Dworzańskich. Przejmujące, choć mało wyraźne epitafium podaje, że dzieci odchodziły od rodziców kolejno, w wieku sześciu, pięciu i dwóch lat. Warto też zwrócić uwagę na nagrobek Franciszka Michała Otto. Był to lekarz, który urodził się w 1793 r. we Lwowie. Po odbyciu studiów medycznych pracował jako lekarz obwodowy obywateli wydziału w Nowym Sączu. Mieszkańcom pomagał do końca życia. Gdy w 1866 r. w Nowym Sączu wybuchła epidemia cholery, zaraził się chorobą i zmarł w wieku 73 lat.

– Stary Cmentarz był kiedyś ogromny, lecz tuż po zakończeniu pochówków, zaczął się zmniejszać i zmieniać swe oblicze. W latach 1927 – 1933 na jego części wybudowano ulicę, plac i Dom Strzelecki, a później, w grudniu 1945 roku – mauzoleum ku czci żołnierzy Armii Czerwonej. Podczas prac usunięto też wiele drzew, a ponoć nekropolię porastała aleja kasztanowa i lipowa, cisy, tuje, bukszpany, ale również magnolie, drzewa pomarańczowe i cytryny. Na terenie części nekropolii, w latach 30. ubiegłego wieku utworzono też cmentarz zasłużonych i dziś znajduje się tam między innymi Sądecka Pieta. Na teren należącym do parafii przeniesiono natomiast ostatnie nagrobki. Do naszych czasów zachowały się w bardzo różnym stanie – dodaje Daniel Lachor.

Stan większości jest niestety katastrofalny. To ostatni moment, żeby je uratować. – Do bezpośrednich działań zainspirowało nas ogromne zainteresowanie mieszkańców miasta jednym z projektów, jakie w 2020 roku zgłosiliśmy do Budżetu Obywatelskiego Nowego Sącza, dotyczącego renowacji trzech nagrobków znajdujących się właśnie na terenie Starego Cmentarza. Projekt został odrzucony przez władze Nowego Sącza, ale mimo to postanowiliśmy działać. W październiku posprzątaliśmy nekropolię, a na początku listopada zapaliliśmy znicze pamięci na grobach Sądeczan. Teraz czas na zbiórkę pieniędzy na renowację nagrobków. O groby tych wybitnych Sądeczan nie ma już kto zadbać. To nasz obowiązek i nie możemy dopuścić, by Ci ludzie odeszli w niepamięć. Jesteśmy w trudnym czasie epidemii, ale wspólnie możemy wiele zdziałać. Każdy, nawet najdrobniejszy datek niech będzie wyrazem naszego lokalnego patriotyzmu, dbałości o historię i pamięci o zmarłych. Razem budujmy przyszłość, nie zapominając jednak o przeszłości, bo pamięć tworzy naszą tożsamość – apeluje Joanna Nogal – Gromala.

Akcję popiera ks. Jan Siedlarz, proboszcz parafii św. Kazimierza w Nowym Sączu. – Odnowa poszczególnych nagrobków, która wiąże się z poważnymi kosztami, jest w tym momencie dla parafii nie do udźwignięcia, dlatego cieszę się, że taka akcja się pojawiła, że są ludzie, którzy mają oczy otwarte. Pamięć o zmarłych to nasz obowiązek. Najważniejsza jest oczywiście modlitwa, ale dzięki odnowieniu nagrobków, będziemy mogli poznać bliżej te osoby, które w XIX wieku miały ogromny wpływ na rozwój Nowego Sącza. Musimy też przypominać, że jest to cmentarz, spoczywają tu ludzie i należy się temu miejscu szacunek. Tymczasem to miejsce najczęściej odwiedzają chuligani i amatorzy tanich trunków. Podejrzewam, że mamy niewielki wpływ na te osoby, natomiast myślę, że warto zwrócić uwagę, czy nie jest nam to obojętne. Może czasem widzimy coś takiego i warto byłoby zareagować wzywając odpowiednie służby – dodaje ks. Jan Siedlarz.

Wpłaty na renowację nagrobków można dokonywać klikając tutaj https://zrzutka.pl/akjtvw